B/ Phân tích cơ bản

1. Khái niệm và quy trình phân tích cơ bản

Phân tích cơ bản (Fundamental analysis hay còn gọi là FA) là việc xem xét những nhân tố tác động đến nền kinh tế, các nhóm ngành và các công ty. Mục đích cuối cùng của việc phân tích cơ bản là tìm ra được cổ phiếu nên đầu tư trên cơ sở xác định giá trị thực của cổ phiếu doanh nghiệp trong mối tương quan với các đặc tính tài chính của doanh nghiệp. Bất kỳ một sự chênh lệch nào giữa giá trị thực và giá trị thị trường của cổ phiếu là một cơ hội để nhà đầu tư ra quyết định. Phân tích cơ bản được xem là một công cụ để lựa chọn cổ phiếu đầu tư theo cách thức “đầu tư giá trị”.

Quy trình phân tích cơ bản

Có hai phương pháp phân tích cổ phiếu cơ bản. Đó là phương pháp Top – down và phương pháp Bottom up. Trong đó, phương pháp Top – down được sử dụng nhiều hơn trong thực tiễn. Theo phương pháp Top – Down, phân tích cổ phiếu là phân tích giá trị và tiềm năng tăng trưởng cổ phiếu thông qua việc xem xét các yếu tố có ảnh hưởng đến cổ phiếu như chính trị, kinh tế, tài chính và các yếu tố định tính và định lượng khác. Từ đó, tìm ra công ty tốt, có triển vọng để đầu tư. Sau đó, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị công ty, tìm ra giá trị có thể so sánh với giá trị thị trường hiện tại. Nếu cổ phiếu trên thị trường bị định giá thấp nhà đầu tư nên mua, nếu cổ phiếu trên thị trường bị định giá cao nhà đầu tư nên bán.

Các bước đưa ra quyết định đầu tư theo phương pháp Top – Down:

- Phân tích nền kinh tế và thị trường chứng khoán: Quyết định đầu tư trái phiếu, cổ phiếu hay tiền vào thị trường trong hay ngoài nước.

- Phân tích ngành: Dựa vào phân tích tình hình nền kinh tế và thị trường chứng khoán, xác định xem ngành nào tăng trưởng và ngành nào kém tăng trưởng ở quốc gia và phạm vi toàn cầu.

- Phân tích công ty và phân tích cổ phiếu: Dựa vào sự phân tích ngành, xác định những công ty nào trong những ngành công nghiệp tăng trưởng mạnh và cổ phiếu nên mua, nên bán.

2. Phân tích công ty và phân tích cổ phiếu

Phân tích công ty và phân tích cổ phiếu là phân tích tình hình hoạt động, tài chính của công ty, phân tích rủi ro và phân tích tiềm năng tăng trưởng của công ty. Qua đó, nhà đầu tư có thể xác định dòng tiền và mức độ rủi ro và tốc độ tăng trưởng tiềm năng của công ty, phục vụ cho việc định giá cổ phiếu và quyết định đầu tư của nhà đầu tư.

 Nội dung phân tích

• Đánh giá tổng thể công ty

Đánh giá tổng thể công ty là đánh giá khái quát về ngành nghề kinh doanh, đánh giá tổng quan về tình hình kinh doanh qua mức doanh thu, lợi nhuận, tài sản và vốn chủ sở hữu của công ty qua các năm.

• Phân tích các tỷ số tài chính

Các tỷ số tài chính cho phép chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về tình hình tài chính của công ty.

• Phân tích rủi ro

Rủi ro của công ty được định nghĩa là sự không chắc chắn của dòng thu nhập toàn bộ hay của từng dòng thu nhập riêng lẻ của công ty. Phân tích rủi ro của công ty chính là phân tích sự không chắc chắn của các dòng thu nhập của công ty.

• Phân tích tiềm năng tăng trưởng

Đối với nhà đầu tư, dòng tiền từ hoạt động đầu tư cổ phiếu chủ yếu từ hai nguồn cơ bản là cổ tức và chênh lệch giá cổ phiếu. Nếu công ty tăng trưởng tốt trong tương lai, lợi nhuận và giá trị thị trường của công ty sẽ tăng và dòng tiền từ hoạt động đầu tư cổ phiếu của nhà đầu tư do đó cũng sẽ tăng. Vì vậy, phân tích và đánh giá tiềm năng tăng trưởng của công ty là một trong những nội dung cơ bản trong phân tích và định giá cổ phiếu.

• Định giá cổ phiếu

Khi sử dụng các mô hình định giá cổ phiếu, kết quả tính ra sẽ là giá trị ước tính, hay còn gọi là giá trị nội tại hoặc giá trị lý thuyết chứ không phải là giá trị thị trường của cổ phiếu. Để nhà đầu tư khi đưa ra quyết định đầu tư cổ phiếu thì cần phải so sánh giá trị nội tại của cổ phiếu với giá trị thị trường của cổ phiếu đó, cụ thể như sau:

- Nếu giá trị nội tại của cổ phiếu > giá trị thị trường của cổ phiếu: nhà đầu tư nên mua cổ phiếu.

- Nếu giá trị nội tại của cổ phiếu < giá trị thị trường của cổ phiếu: nhà đầu tư nên bán cổ phiếu.

Hai kỹ thuật định giá cổ phiếu cơ bản là kỹ thuật chiết khấu dòng tiền (DCF: Discouned cash flow) và kỹ định giá so sánh (RV: Relative valuation).

3. Các nhóm tỷ số tài chính sử dụng trong phân tích tài chính công ty

• Nhóm các tỷ số phản ánh hiệu suất sử dụng tài sản/vốn của công ty: bao gồm số vòng quay của tổng tài sản, số vòng quay tài sản ngắn hạn, vòng quay vốn chủ sở hữu, vòng quay của hàng tồn kho, số ngày lưu kho.

Vòng quay tổng tài sản dùng để đánh giá hiệu quả của việc sử dụng tài sản của công ty. Thông qua tỷ số này chúng ta có thể biết được với mỗi một đồng tài sản có bao nhiêu đồng doanh thu được tạo ra. Vòng quay tổng tài sản càng cao đồng nghĩa với việc sử dụng tài sản của công ty vào các hoạt động sản xuất kinh doanh càng hiệu quả.

Vòng quay tài sản ngắn hạn càng lớn càng chứng tỏ hiệu quả hoạt động của công ty tốt.

Tương tự như vòng quay tài sản ngắn hạn, số vòng quay của vốn chủ sở hữu trong kỳ càng nhanh càng chứng tỏ hiệu quả sử dụng vốn của công ty tốt.

Số vòng quay hàng tồn kho và số ngày lưu kho bình quân trong kỳ phản ánh hiệu quả quản lý hàng tồn kho của công ty.

• Nhóm các tỷ số phản ánh khả năng thanh khoản và tình hình nợ phải thu của công ty: bao gồm các tỷ số như số vòng quay nợ phải thu và kỳ thu tiền bình quân, khả năng thanh toán hiện hành, khả năng thanh toán nhanh của công ty.

Hai chỉ tiêu số vòng quay nợ phải thu và kỳ thu tiền bình quân phản ánh tình hình thu nợ và khoản phải thu của công ty. Số vòng quay khoản phải thu càng lớn, tương ứng kỳ thu tiền bình quân càng nhỏ thì công tác thu hồi nợ được thực hiện tốt, vốn thu hồi nhanh, ít bị chiếm dụng.

Khả năng thanh toán của công ty thường được đánh giá qua hai chỉ tiêu: Hệ số thanh toán ngắn hạn và hệ số thanh toán nhanh sau:

Hệ số thanh toán ngắn hạn phản ánh khả năng thanh toán nợ ngắn hạn của công ty bằng tài sản ngắn hạn. Tuy nhiên, trong thực tế, khả năng thanh khoản của hàng tồn kho thường rất kém. Do đó, các nhà phân tích thường quan tâm đến chỉ tiêu hệ số thanh toán nhanh. Chỉ tiêu này chỉ tính với những tài sản ngắn hạn có thanh khoản cao nên thường loại đi hàng tồn kho.

• Nhóm các tỷ số phản ánh khả năng sinh lời của công ty: như khả năng sinh lời trên doanh thu, khả năng sinh lời của tổng tài sản và khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu.

Chỉ tiêu khả năng sinh lời trên doanh thu phản ánh một đồng doanh thu thuần tạo ra bao nhiêu đồng lợi nhuận. Thông thường, chỉ tiêu này càng cao càng tốt.

ROA phản ánh khả năng sinh lời của tài sản. Tỷ số này càng cao càng chứng tỏ khả năng lời của tài sản càng tốt.

Khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu (ROE):

Nhóm các tỷ số phản ánh giá trị thị trường của công ty bao gồm P/E, P/BV, P/CF.

Các tỷ số P/E, P/BV, P/CF phản ánh mức giá thị trường của cổ phiếu. Đứng ở góc độ của nhà đầu tư, các tỷ số này càng thấp càng tốt. Thông thường, các chỉ tiêu này được so sánh với mức trung bình chung của ngành. Nếu thấp hơn mức trung bình chung của ngành thì có nghĩa là giá của cổ phiếu này đang rẻ hơn mặt bằng giá cổ phiếu của ngành.

4. Định giá cổ phiếu dựa vào mô hình chiết khấu dòng cổ tức (Dividend Discount Model)

Định giá cổ phiếu ưu đãi

Trong trường hợp công ty không bị phá sản, cổ tức cổ phiếu ưu đãi cố định và kéo dài mãi mãi, áp dụng công thức tính giá trị hiện tại của dòng tiền đều vô hạn, giá trị cổ phiếu ưu đãi chính được tính như sau:

Trong đó: Dp: cổ tức hàng năm của cổ phiếu ưu đãi; Kp: tỷ suất lợi tức yêu cầu của nhà đầu tư khi đầu tư vào cổ phiếu ưu đãi.

Định giá cổ phiếu thường

Mô hình này được xây dựng trên các giả định sau: nhà đầu tư đã biết tỷ suất chiết khấu và tốc độ tăng trưởng cổ tức hàng năm, giá trị của toàn bộ cổ tức trong tương lai.

Nếu nhà đầu tư mua cổ phiếu và nắm giữ mãi mãi thì thu nhập của nhà đầu tư có được từ cổ phiếu chính là cổ tức được chia hàng năm. Mô hình chiết khấu dòng tiền lúc này trở thành:

Trong đó: V¬0: giá cổ phiếu; Dt: cổ tức chi trả năm t; k: tỷ suất lợi tức của cổ phiếu

• Trường hợp tốc độ tăng trưởng không đổi

Gọi g là tốc độ tăng trưởng cổ tức hàng năm được giả định không đổi và g < k, ta sẽ chứng minh được:

Tuy nhiên, trong thực tế ít có cổ phiếu nào có tốc độ tăng trưởng cổ tức ổn định mãi mãi trong tương lai, nhưng nếu cổ phiếu có cổ tức duy trì ổn định trong một thời gian dài thì có thể áp dụng công thức này để xác định giá gần đúng của cổ phiếu.

• Trường hợp tốc độ tăng trưởng cổ tức bằng 0

Áp dụng công thức tính giá trị hiện tại của dòng tiền đều vô hạn, ta có công thức tính giá cổ phiếu như sau:

• Trường hợp tốc độ tăng trưởng cổ tức thay đổi

Trong trường hợp này, giá trị hiện tại của cổ phiếu bằng hiện giá của dòng cổ tức trong giai đoạn tăng trưởng nhanh cộng với hiện giá của giá cổ phiếu vào thời điểm kết thúc giai đoạn tăng trưởng nhanh (giai đoạn tăng trưởng ổn định).

(1) Giá trị hiện tại của cổ tức trong giai đoạn tăng trưởng không đều.

(2) Giá cổ phiếu vào thời điểm kết thúc giai đoạn tăng trưởng nhanh, bằng hiện giá dòng cổ tức trong giai đoạn tăng trưởng đều từ năm n+1 về sau

Trong đó:

5. Định giá cổ phiếu bằng phương pháp P/E – giá/thu nhập

Phương pháp P/E là phương pháp thông dụng và phổ biến nhất, phù hợp với tất cả nhà đầu tư, đặc biệt rất hiệu quả với nhà đầu tư cá nhân .

Tỷ số P/E được tính toán như sau:

P/E = giá cổ phiếu/ thu nhập của công ty tính cho một cổ phiếu

= giá cổ phiếu trên thị trường hiện hành/thu nhập kỳ vọng của công ty cho một cổ phiếu trong năm đến

= P0/E1

Trong trường hợp cổ phiếu tăng trưởng ổn định vĩnh viễn, tỷ số P/E được tính như sau:

Nếu chia 2 vế của phương trình cho E1 ( thu nhập mong đợi trong 12 tháng tới), kết quả là:

Theo cách này, tỷ số P/E được xác định bởi: tỷ lệ cổ tức mong đợi, tỷ suất lợi tức kỳ vọng ước tính đối với mỗi cổ phiếu (k) và tỷ lệ tăng trưởng cổ tức (g).

Tính toán chỉ số (P/E) cho thấy thái độ phổ biến của nhà đầu tư về giá trị của một cổ phiếu. Nhà đầu tư phải quyết định xem họ có đồng ý với chỉ số P/E hiện hành của công ty hay không? (có nghĩa là, P/E của công ty đang được định giá quá cao hay định giá quá thấp). Dựa vào cách so sánh với tỷ số P/E trên thị trường, của các ngành công nghiệp, của các công ty và cổ phiếu tương tự để nhà đầu tư có thể đưa ra kết luận.

Dưới góc độ định giá cổ phiếu, nhà đầu tư định giá cổ phiếu trên cơ sở P/E chuẩn (P/E chuẩn) như sau:

Với EPS kỳ vọng là thu nhập của một cổ phiếu năm đến. P/E chuẩn có thể là P/E của thị trường, ngành hay nhóm ngành. Sau khi dự tính các khoản thu nhập các nhân, nhà đầu tư sẽ áp dụng phương pháp này để ước tính thu nhập của mình vào năm tới (E1). Việc tính toán E1 dựa vào thu nhập của năm hiện tại (E0) và tốc độ tăng trưởng dự kiến. Sử dụng hai ước tính, nhà đầu tư sẽ tính toán giá trị ước tính của cổ phiếu và so sánh giá trị này với giá trị thị trường của cổ phiếu đó.

C/ Phân tích kỹ thuật

1. Tổng quan về phân tích kỹ thuật

Khái niệm: Phân tích kỹ thuật (Technical analysis hay còn gọi là TA) là một từ chuyên môn trong lĩnh vực chứng khoán để chỉ việc nghiên cứu giá cả trong quá khứ thông qua các đồ thị để dự đoán được giá cổ phiếu trong tương lai.

Cách nghĩ đơn giản của trường phái này là đi theo xu hướng của thị trường, có nghĩa là mua khi xu hướng giá tăng và bán khi xu hướng giá giảm. Hai yếu tố quan trọng của phương pháp này là giá và khối lượng, nhà đầu tư sẽ xác định xu hướng của giá cổ phiếu qua đồ thị giá, khối lượng và kết hợp với các công cụ chỉ báo, các mẫu hình giá hay xuất hiện... để tìm điểm mua, điểm bán, cũng như điểm chốt lời và cắt lỗ. Đây là một phương pháp khá đơn giản và hiệu quả đối với nhà đầu cơ chứng khoán trong ngắn hạn.

Trường phái phân tích kỹ thuật không quan tâm nguyên nhân gây ra biến động giá cổ phiếu, chẳng hạn như không chỉ ra những thông tin tốt làm giá cổ phiếu tăng hay những tin xấu làm giá cổ phiếu giảm như phân tích cơ bản mà chỉ dựa vào các dấu hiệu trên các biểu đồ được đúc kết từ kinh nghiệm thực tiễn (từ những biến động đã xảy ra trong quá khứ và lặp lại nhiều lần thành những mẫu hình nhất định), cho rằng quá trình dịch chuyển giá trong tương lai sẽ lặp lại như những mẫu hình trong quá khứ và từ đó có thể đoán giá cổ phiếu sẽ tăng hay giảm trong tương lai.

Điều kiện áp dụng phân tích kỹ thuật cổ phiếu

Phân tích kĩ thuật thực ra là một cách lượng hóa và giúp nhà phân tích dễ hiểu hơn diễn biến trên thị trường, mà diễn biến trên thị trường phụ thuộc nhiều vào tâm lí nhà đầu tư, vậy nên phân tích kĩ thuật có những điều kiện áp dụng như sau:

- Khối lượng giao dịch lớn một cách tương đối, ở đây tức là có sự tham gia của nhiều nhà đầu tư với khối lượng giao dịch càng lớn càng tốt. Càng nhiều người tham gia thì quy luật tâm lí càng chính xác.

- Cổ phiếu phải được niêm yết một thời gian đủ dài để có thể nhận ra đặc tính của cổ phiếu, có đầy đủ dữ liệu để có thể phân tích. Công ty mới lên sàn thì không có nhiều dữ liệu nên không thể sử dụng các công cụ phân tích kĩ thuật.

2. Trình tự các nội dung khi học phân tích kỹ thuật:

- Cấp độ 1: Học các loại biểu đồ, đặc biệt là biểu đồ nến, các loại nến và ý nghĩa: Học từng cái một, từ đơn giản đến phức tạp. Cố gắng học hiểu bản chất của từng cây nến. Các loại nến phổ biến như nến dài, nến ngắn, nến chân dài, nến doji,…Hết phần này phải nhớ được mặt các cây nến, không cần quá sức học thuộc, khi sử dụng sẽ nhớ khá nhanh.

- Cấp độ 2: Đường trendline trong phân tích kĩ thuật: Học thật kĩ phần này, xu hướng tăng, xu hướng giảm, kênh giá tăng-giảm,…rất đơn giản nhưng có hiệu quả cực cao trong phân tích kĩ thuật. Hết phần này phải vẽ được đường xu hướng và kênh giá một cách tương đối chính xác. Xác định được 3 trạng thái giá là uptrend, downtrend và sideways.

- Cấp độ 3: Hỗ trợ và kháng cự: Phải nắm thật vững phần này vì tuy rất đơn giản nhưng lại mang tính ứng dụng cao. Hết phần này phải hiểu và vẽ được hỗ trợ, kháng cự, vùng hỗ trợ, kháng cự, thế nào là kháng cự mạnh, yếu, hỗ trợ chuyển thành kháng cự và ngược lại.

- Cấp độ 4: Lí thuyết Dow và sóng Elliott: Phần nền tảng nhất của phân tích kĩ thuật, các giả định cần thiết. Hết phần này phải hiểu được phân tích kĩ thuật là gì và bản chất của nó, nhớ được cơ bản về các sóng tăng/giảm. Tuy nhiên, các lý thuyết này tương đối khó hiểu, người mới đọc sẽ khó nắm bắt được hết tất cả các vấn đề trong đó nên các bạn hãy quay lại tập trung nghiên cứu kĩ nó sau khi đã có trình độ nhất định để hiểu sâu hơn.

- Cấp độ 5: Các chỉ báo trong phân tích kĩ thuật: một số chỉ báo thường dùng là MA, Fibonacci, MACD, RSI, Bollinger Bands, SAR, Vol at price, ADX, MFI,… Hết phần này ít nhất phải nắm được cách sử dụng trên 5 chỉ báo.

- Cấp độ 6: Các mẫu hình giá cơ bản và thường gặp: Các mẫu hình đảo chiều, tiếp diễn. Hết phần này phải nắm kĩ các mô hình giá cơ bản như 2 đỉnh, 3 đỉnh, đỉnh đầu vai, tam giác, cờ chữ nhật, cốc tay cầm, gap…

- Cấp độ 7: Các mẫu hình nến: Sự kết hợp của các cây nến ở dạng đơn giản, các mẫu hình như sao hôm, sao mai, 3 chàng lính ngự lâm, báo đỉnh, báo đáy, đảo chiều, tiếp diễn… Hết phần này phải nhớ được một số mẫu hình nến đơn giản. Các mẫu hình thức tạp để sau.

- Cấp độ 8: Tích lũy và phân phối: Là 2 phần quan trọng để quyết định mua và bán trong chứng khoán. Đọc và cố gắng tìm được quy luật, tìm được vùng tích lũy và vùng phân phối của cổ phiếu.

-Cấp độ 9: Vol (khối lượng): Là yếu tố cực kì quan trọng bổ sung cho các yếu tố trên. Thực tế để nhìn vol không hề dễ, phần này khá khó đối với người mới tiếp cận phân tích kỹ thuật.

- Cấp độ 10: Phối hợp được nhuần nhuyễn các phần trên với nhau, tìm ra được cách phối hợp sao cho hiệu quả nhất, tìm được món võ tủ của mình. Có cảm giác với từng cổ phiếu nhất định, hiểu được biến động, tính cách của từng cổ phiếu.

3. Một số lưu ý khi mới sử dụng phân tích kỹ thuật để đầu tư chứng khoán

3.1 Lựa chọn công cụ phân tích kỹ thuật chính

Hãy chọn công cụ mà bạn am hiểu và giỏi về nó nhất. Có thể là:

+ Các công cụ chỉ báo như MA, MACD, RSI, Stochastic, BolligerBands….

+ Các khuôn mẫu giá như mô hình đảo chiều, mô hình tiếp diễn

+ Các mẫu hình nến

+ Các đường Trendline

+ Sóng Elliott kết hợp Fibonacci...

3.2 Lập bản đồ đầu tư trong phân tích kỹ thuật

Lập bản đồ đầu tư gồm các bước sau:

* Bước 1: Chọn cổ phiếu

Trên thị trường có hàng trăm mã cổ phiếu, bạn nên chọn ra khoảng 10 mã để theo dõi và chọn đầu tư một vài mã.

* Bước 2: Xác định xu hướng giá cổ phiếu

Một trong những bậc thầy của thế giới về Phân tích kĩ thuật John Murphy có lời khuyên rất đáng giá: "Xác định xu hướng và đi theo nó. Xu hướng thị trường có thể là dài hạn, trung hạn hay ngắn hạn." Đầu tiên, hãy xác định khung thời gian mà bạn sẽ giao dịch và sử dụng biểu đồ thích hợp. Hãy chắc chắn rằng bạn đang giao dịch theo đúng hướng của xu hướng đó. Mua vào lúc thị trường giảm khi xu hướng đang là tăng giá, và bán vào lúc thị trường tăng khi khi xu hướng đang là giảm giá. Nếu bạn đang giao dịch theo trung hạn, thì nên sử dụng biểu đồ ngày và tuần. Nếu bạn là người giao dịch trong ngày, thì nên dùng biểu đồ ngày và trong ngày. Nhưng cần lưu ý rằng trong mọi trường hợp, hãy xác định xu hướng bằng biểu đồ dài hạn hơn, rồi sau đó sử dụng biểu đồ ngắn hạn hơn để xác định thời điểm giao dịch (timing).

* Bước 3: Điểm mua và điểm bán:

Tùy vào công cụ phân tích kĩ thuật bạn sử dụng để bạn có thể chọn cho mình những điểm mua và điểm bán tốt nhất. Điểm mua và bán đó có thể chọn lựa theo tín hiệu phá mô hình, tín hiệu chỉ báo, bắt đầu vào nhịp sóng lên….

* Bước 4: Cắt lỗ

Một nguyên tắc vô cùng quan trọng khi đầu tư chứng khoán là bạn phải thực hiện cắt lỗ khi bạn đoán sai xu hướng giá cổ phiếu. Nhà đầu tư nổi tiếng William O’neil có khuyên: Nên bán cổ phiếu nếu thấy lỗ quá 7%. Davinci khuyên bạn nên cắt lỗ từ 7% – 10%.

Nhưng thực tế có rất nhiều nhà đầu tư đã dịch chuyển mức Cắt lỗ của mình đi quá xa với tâm lý không nỡ bán vì sợ giá lại tăng. Tuy nhiên, vài tuần hay vài tháng sau, giá cổ phiếu càng giảm sâu, giảm đến hơn 25%. Lúc đó, họ lại càng không lỡ lòng nào mà bán. Và cứ thế mức lỗ lại càng lớn.

Ví dụ: Trường hợp mã cổ phiếu TCM khi không được cắt lỗ đúng nguyên tắc

Tóm lại, việc cắt lỗ là một nguyên tắc rất quan trọng nhưng không phải nhà đầu tư nào cũng tuân thủ đúng. Khi đầu tư chứng khoán phải hết sức lưu ý điều này để giảm thiểu thiệt hại khi dự đoán sai.